Các ví dụ và quan Ä‘iểm trong chỉ nói tá»›i Việt Nam này có thể không thể hiện tầm nhìn toàn cầu về chủ đề. Bạn cÅ©ng có thể cải thiện bài này, thảo luận về vấn đề trên trang thảo luận, hoặc là tạo bài viết má»›i nếu thích hợp.

 

Bức tượng Family (Gia đình) trong khuôn viên của Palais des Nations á»Ÿ Thụy SÄ©

 

Một gia đình gồm cha, mẹ và ba con

Gia đình là má»™t cá»™ng đồng người sống chung và gắn bó vá»›i nhau bởi các mối quan hệ tình cảm, quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống,^[1] quan hệ nuôi dưỡng và/hoặc quan hệ giáo dục. Gia đình có lịch sá»­ từ rất sá»›m và đã trải qua má»™t quá trình phát triển lâu dài. Thá»±c tế, gia đình có những ảnh hưởng và những tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ đến xã há»™i.

Khái niệm Gia đình[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Ngay từ thời nguyên thủy cho tới hiện nay, không phụ thuộc vào cách kiếm sống, gia đình luôn tồn tại và là nơi để đáp ứng những nhu cầu cơ bản cho các thành viên trong gia đình. Song để đưa ra được một cách xác định phù hợp với khái niệm gia đình, một số nhà nghiên cứu xã hội học đã đưa ra sự so sánh giữa gia đình loài người với cuộc sống lứa đôi của động vật, gia đình loài người luôn luôn bị ràng buộc theo các điều kiện văn hóa xã hội của đời sống gia đình ở con người. Gia đình ở loài người luôn bị ràng buộc bởi các quy định, các chuẩn mực giá trị, sự kiểm tra và sự tác động của xã hội; vì thế theo các nhà xã hội học, thuật ngữ gia đình chỉ nên dùng để nói về gia đình loài người.

Thá»±c tế, gia đình là má»™t khái niệm phức hợp bao gồm các yếu tố sinh học, tâm lý, văn hóa, kinh tế,... khiến cho nó không giống vá»›i bất kỳ má»™t nhóm xã há»™i nào. Từ má»—i má»™t góc Ä‘á»™ nghiên cứu hay má»—i má»™t khoa học khi xem xét về gia đình đều có thể Ä‘Æ°a ra má»™t khái niệm gia đình cụ thể, phù hợp vá»›i ná»™i dung nghiên cứu phù hợp và chỉ có nhÆ° vậy má»›i có cách tiếp cận phù hợp đến vá»›i gia đình.

Đối vá»›i xã há»™i học, gia đình thuá»™c về phạm trù cá»™ng đồng xã há»™i. Vì vậy, có thể xem xét gia đình nhÆ° má»™t nhóm xã há»™i nhỏ, đồng thời nhÆ° má»™t thiết chế xã há»™i mà có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình xã há»™i hóa con người. Gia đình là má»™t thiết chế xã há»™i đặc thù, má»™t nhóm xã há»™i nhỏ mà các thành viên của nó gắn bó vá»›i nhau bởi quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ con nuôi, bởi tính cá»™ng đồng về sinh hoạt, trách nhiệm đạo đức vá»›i nhau nhằm đáp ứng những nhu cầu riêng của má»—i thành viên cÅ©ng nhÆ° để thá»±c hiện tính tất yếu của xã há»™i về tái sản xuất con người.^[2]

Phân loại[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

 

Má»™t đại gia đình ở Hoa Kỳ

Có nhiều cơ sở để phân loại gia đình thành các loại khác nhau.

Xét về quy mô, gia đình có thể phân loại thành:

• Gia đình hai thế hệ (hay gia đình hạt nhân): là gia đình bao gồm cha mẹ và con.


• Gia đình ba thế hệ (hay gia đình truyền thống): là gia đình bao gồm ông bà, cha mẹ và con còn được gọi là tam đại đồng đường.^[2]


• Gia đình bốn thế hệ trở lên: là gia đình nhiều hÆ¡n ba thế hệ. Gia đình bốn thế hệ còn gọi là tứ đại đồng đường.

DÆ°á»›i khía cạnh xã há»™i học và về quy mô các thế hệ trong gia đình, cÅ©ng có thể phân chia gia đình thành hai loại:

• Gia đình lá»›n (gia đình ba thế hệ hoặc gia đình mở rá»™ng) thường được coi là gia đình truyền thống liên quan tá»›i dạng gia đình trong quá khứ. Đó là má»™t nhóm người ruá»™t thịt của má»™t vài thế hệ sống chung vá»›i nhau dÆ°á»›i má»™t mái nhà, thường từ ba thệ hệ trở lên, tất nhiên trong phạm vi của nó còn có cả những người ruá»™t thịt từ tuyến phụ. Dạng cổ Ä‘iển của gia đình lá»›n là gia đình trưởng lá»›n, có đặc tính tổ chức chặt chẽ. Nó liên kết ít nhất là vài gia đình nhỏ và những người lẻ loi. Các thành viên trong gia đình được xếp đặt trật tá»± theo ý muốn của người lãnh đạo gia đình mà thường là người đàn ông cao tuổi nhất trong gia đình. Ngày nay, gia đình lá»›n thường gồm cặp vợ chồng, con cái của họ và bố mẹ của họ nữa. Trong gia đình này, quyền hành không ở trong tay của người lá»›n tuổi nhất.


• Gia đình nhỏ (gia đình hai thế hệ hoặc gia đình hạt nhân) là nhóm người thể hiện mối quan hệ của chồng và vợ vá»›i các con, hay cÅ©ng là mối quan hệ của má»™t người vợ hoặc má»™t người chồng vá»›i các con. Do vậy, cÅ©ng có thể có gia đình nhỏ đầy đủ và gia đình nhỏ không đầy đủ. Gia đình nhỏ đầy đủ là loại gia đình chứa trong nó đầy đủ các mối quan hệ (chồng, vợ, các con); ngược lại, gia đình nhỏ không đầy đủ là loại gia đình trong nó không đầy đủ các mối quan hệ đó, nghÄ©a là trong đó chỉ tồn tại quan hệ của chỉ người vợ vá»›i người chồng hoặc chỉ của người cha hoặc người mẹ vá»›i các con. Gia đình nhỏ là dạng gia đình đặc biệt quan trọng trong đời sống gia đình. Nó là kiểu gia đình của tÆ°Æ¡ng lai và ngày càng phổ biến trong xã há»™i hiện đại và công nghiệp phát triển.

Kế hoạch hóa gia đình[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Ở các nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển, vì tỉ lệ sinh cao làm dân số tăng cao, chính phủ thá»±c hiện các chính sách để người dân giảm số con trong gia đình. Ở Trung Quốc, chính sách má»™t con làm giảm đáng kể tốc Ä‘á»™ tăng dân số của nÆ°á»›c này. Ở Việt Nam, chính quyền khuyến khích má»—i gia đình chỉ nên có má»™t đến hai con. Trong khi đó, ở nhiều nÆ°á»›c phát triển nhÆ° nhiều nÆ°á»›c châu u và Hàn Quốc, Nhật Bản, chính phủ có biện pháp khuyến khích gia đình có thêm con nhằm tránh giảm dân số. Mặc dù đã có những chính sách nhất định về Kế hoạch hóa sinh con, nhÆ°ng nhiều há»™ gia đình vẫn có tâm lý khác nhau:

- Một mặt do gia đình có điều kiện, sinh cho vui cửa vui nhà

- Mặt khác do sinh con 1 bề & muốn có người nối dõi

Chức năng cÆ¡ bản[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Gia đình có 2 chức năng cơ bản sau:

1. Tạo ra một thế hệ mới bao gồm cả việc sinh đẻ và giáo dục đào tạo:
   
   
   
   
   • Chức năng sinh sản: tạo ra con người má»›i về mặt sinh học (cha kết hôn vá»›i mẹ để cùng sinh ra con cái). Đây là chức năng quan trọng nhất của gia đình, bởi nó tạo ra nòi giống tÆ°Æ¡ng lai cho đất nÆ°á»›c, đảm bảo cho loài người không bị tuyệt chủng và đất nÆ°á»›c không bị suy vong do lão hóa dân số.
   
   
   • Chức năng giáo dục của gia đình: cha mẹ, ông bà giáo dục con cháu mình, qua đó góp phần duy trì truyền thống văn hóa, đạo đức của xã há»™i.
   
   
   
   


2. Nuôi dưỡng, chăm sóc các thành viên trong gia đình: gia đình thoả mãn những nhu cầu tâm - sinh lý, tình cảm của các thành viên.

Hai chức năng cơ bản này chi phối toàn bộ các chức năng khác của gia đình như:

• Chức năng kinh tế;


• Chức năng giao tiếp tinh thần;


• Chức năng tổ chức thời gian rá»—i;


• Chức năng thu nhận các phÆ°Æ¡ng tiện;


• Chức năng giáo dục bảo trợ;


• Chức năng đại diện;


• Chức năng tình dục;


• Chức năng nghỉ ngÆ¡i, giải trí;


• V.v...^[2]

Gia đình Việt Nam[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

 

Một gia đình đang gói bánh chưng cho ngày Tết

Theo phong tục tập quán người Việt, các thành viên trong gia đình thường về tụ há»™i đông đủ vào dịp Tết Nguyên Đán hằng năm. Ngoài ra các dịp Ä‘ám cÆ°á»›i, đám tang, đám giá»— cÅ©ng là dịp để các thành viên trong gia đình tập hợp lại.Gia đình Việt Nam có đặc Ä‘iểm là nhiều thế hệ sống chung trong cùng má»™t mái nhà. Má»—i gia đình thường có ba thế hệ sống chung vá»›i nhau: ông bà - cha mẹ - con cái. Đối vá»›i gia đình Việt Nam thì người trụ cá»™t là người chồng (hoặc người cha).

Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ Việt Nam ký ban hành Quyết định 72/2001/QĐ-TTg chọn ngày 28 tháng 6 hàng năm là ngày gia đình Việt Nam.

Thuật ngữ quan hệ trong gia đình[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Ngoài hai từ chính thống cha và mẹ, các vùng khác nhau có những từ khác nhau như bố, ba, thầy để chỉ cha và má, u, mạ để chỉ mẹ.

Một số từ để chỉ mối quan hệ nếu có trong gia đình như: ông nội là cha của cha, bà nội là mẹ của cha, ông ngoại là cha của mẹ, bà ngoại là mẹ của mẹ. Và bác trai của cha mẹ thì là ông bác; bác gái của cha mẹ là bà bác. Chú của cha mẹ là ông chú; cô của cha mẹ là bà cô. Cậu của cha mẹ là ông cậu; dì của cha mẹ là bà dì.

• Miền Bắc:( Thanh Hóa trở ra)

Bác là anh, chị của cha, mẹ ,

Chú là em trai của cha, Thím là vợ của chú.

Cô là em gái của cha, Chú là chồng của cô.

Cậu là em trai của mẹ, Mợ là vợ của cậu.

Dì là em gái của mẹ. Chú là chồng của dì.

Thông thường để gọi một người trong gia đình người ta dùng từ chỉ mối quan hệ kết hợp với thứ của người đó (nếu có quan hệ huyết thống) hoặc thứ của chồng hoặc vợ người đó (nếu không có quan hệ huyết thống) chẳng hạn như chú tư, vợ của chú tư được gọi là thím tư. Con cả trong gia đình được gọi từ thứ hai (con đầu) trở đi, không có thứ một.

• Miền Trung

Bác (trai) là anh của cha, Bác gái là vợ của bác.

Chú là em trai của cha, Thím là vợ của chú.

Cô là chị hoặc em gái của cha, Dượng là chồng của cô.

Cậu là anh hoặc em trai của mẹ, Mợ là vợ của cậu.

Dì là chị hoặc em gái của mẹ. Dượng là chồng của dì.

• Miền Nam:

Bác là anh hoặc chị của (cha) mẹ, vợ hoặc chồng của bác cũng được gọi là Bác (một số nơi địa phương Bác sẽ được gọi là Bá)

Chú là em trai của cha, Thím là vợ của chú.

Cô là em gái của cha, Chú là chồng của cô.

Cậu là em trai của mẹ, Mợ là vợ của cậu.

Dì là em gái của mẹ. Chú là chồng của dì.

Thông thường để gọi một người trong gia đình người ta dùng từ chỉ mối quan hệ kết hợp với tên của người đó. Con trong gia đình được gọi theo thứ tự cả, hai, ba, tư.

Anh em bà con (họ hàng): con của chú bác gọi là anh chị em chú bác (anh chị em con chú con bác), con của dì gọi là anh chị em bạn dì (anh chị em con dì), con của cô cậu gọi là anh chị em cô cậu (anh chị em con cô con cậu).

Dâu rể: gọi theo vợ hoặc chồng là người có quan hệ huyết thống với mình kết hợp với từ dâu hoặc rể ví dụ như con dâu, con rể, anh rể, em rể, chị dâu, em dâu. Hai người chồng của hai chị em gái miền Nam gọi là anh em cột chèo, miền Bắc gọi là anh em đồng hao hoặc đứng nắng. Hai người vợ của hai anh em trai gọi là chị em bạn dâu.

Xem thêm[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

• Hôn nhân


• Xã há»™i học gia đình

Tham khảo[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

• American Kinship, David M. Schneider


• A Natural History of Families, Scott Forbes, Princeton University Press, 2005, ISBN 0-691-09482-9


• Foucault, Michel (1978). The History of Sexuality: Volume I: An Introduction. New York Vintage Books. ISBN 978-0-679-72469-8


• More Than Kin and Less Than Kind, Douglas W. Mock, Belknap Press, 2004, ISBN 0-674-01285-2


• Denis Chevallier, « Famille et parenté: une bibliographie », Terrain, Numéro 4 – Famille et parenté (mars 1985), mis en ligne le 17 juillet 2005. Consulté le 15 juin 2007, terrain.revues.org (tiếng Pháp)


• Jack Goody (1983) The Development of the Family and Marriage in Europe (Cambridge University Press); translated into Spanish, French, Italian, Portuguese.

Chú thích[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Liên kết ngoài[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Wikimedia Commons có thÆ° viện hình ảnh và phÆ°Æ¡ng tiện truyền tải về Gia đình

Wikiquote có sÆ°u tập danh ngôn về: Gia đình

• Gia đình tại Từ Ä‘iển bách khoa Việt Nam


• Middle Child Syndrome, Hailey Collins


• Family Research Laboratory, unh.edu


• Family evolution and contemporary social transformations, seres.fcs.ucr.ac.cr (Estación de Economía Política)


• Family Facts: Social Science Research on Family, Society & Religion (a Heritage Foundation site). familyfacts.org


• Families Australia – independent peak not-for-profit organisation. familiesaustralia.org.au


• Unitedfamilies.org, International organisation


• UN.org, Families and Development


• Family, marriage and "de facto" unions, Vatican.va